iekbfl mfhl nUM mIzIaf aqy
aYNtrtynmYNt nfl juVy iqMn dhfky bIq cuwky hn.ies Kyqr ivc Ausny iewk
ieiqhfsk aqy XfdgfrI rol inBfieaf hY.ies mOky AusdIaF pRfpqIaF aqy ies
KLyqr ivc AusdI dyx df ijLkr krn df munfsb mOkf hY.
iekbfl mfhl df nfm trFto ivwc KLfs krky aqy AuWqrI amrIkf ivwc afm
krky ‘mIzIaf’ nfl juVy lokF dy idl dy zfZf krIb hY. lMmI JMmI KLUbsUrq
idwK vflf iekbfl mfhl isrPL dyKx nUM hI sMvydnsLIl nhIN lwgdf sgoN asl
ivwc vI Auh iewk qrl rUh df mflk hY. AuhdI bhu- rMgI pRiqBf ny AuhdI
sLKLsIaq nUM iewk rFglI nuhfr bKLsLI hY. Aus ny afpxI cyqMn-buwDI ,
mDur- bolF, pysLkfrI dy inafry aMdfjL aqy afpxI klm dI sUKLm aqy
suwcjI vrqoN nfl anykF klf -pRymIaF , sMgIq -afsLkF aqy sfihq- rsIaF
nUM moihq vI kIqf hY aqy mMqr mugD vI. AusdI mfnvI soc hwdF- srhwdF dy
sB hwdF- bMinaF qoN pfr jf ky smuwcI mfnvqf nUM muhwbqI klfvy ivwc lYx
dI qlbgfr hY. Auh iewk aijhf KLUbsUrq aqy KLUbsIrq iensfn hY, ijs bfry
gwl kridaF rUh nUM skUn aqy mfnisk iqRpqI pRfpq huMdI hY.
ieh iekbfl mfhl hI sI ijs ny 1968 ivwc kYnyzf phuMc ky CyqI hI ieh
anumfn lfieaf ik ivdysLF ivwc vwsdy prvfsI pMjfbIaF dy mnF ivwc afpxI
DrqI aqy swiBafcfr leI hyrvy aqy ivgocy dy Bfv ikMny zUMGy hn. kMm
ivwc BMny iehnF lokF dI rUh nUM qfjLf krn leI AuhnF leI aijhI sUUcnf
aqy aijhy mnorMjn dI jLrUrq sI jo AuhnF dI DrqI df suwK -sunyhf vI
dyvy aqy AuhnF dI siBafcfrk –BuwK dUr krky ,AuhnF dI rUh nUM rwj vI
dyvy. AuhnF dI afpxI mF- bolI ivwc AuhnF dy afpxy sUKLm jjLibaF dI bfq
vI pfvy. ies mksd leI Ausny 1976 ivwc torFto dy iewk ryzIE stysLn
AuWqy iewk pMjfbI pRogrfm dyxf sLurU kIqf. ies pRogrfm rfhIN Auh
pMjfbI jIvn, pMjfbI sMgIq,pMjfbI swiBafcfr aqy pMjfbI mfniskqf dy
iviBMn rMg pysL krdf. iehnF pRogrfmF ipwCy ikAuNik AuhdI sMgIqk,sfihqk
aqy swiBafcfrk hoNd kfrjsLIl huMdI sI, ies krky CyqI hI Auh prvfsI
pMjfbIaF dy mnF dy bhuq nyVy ho igaf aqy AuhnF df afpxf ‘iekbfl mfhl’
bx igaf.
1982 ivwc Aus ny tI:vI pRogrfm vI pysL krnf sLurU kr idwqf.hPLqy ivwc
lgfqfr pMj idn ryzIE rfhIN qy iek idn tI vI rfhIN Auh pMjfbI swiBafcfr
dy rMg bKLyrdf. Auhdy bolF ivwc iewk nPLfsq huMdI,arQF dy zUMGy
ilsLkfry huMdy. ieh sB kuJ Auh eyny sihj nfl krdf ik ikDry vI iksy
Aucyc aqy bnfvt df aihsfs nf hUMdf.hor pRogrfm pysL krn vfly aijhy
lokF leI Auh rol-mfzl bx igaf.
mIzIaf KLyqr nfl lMmf smF sMbMiDq rihx krky iekbfl mfhl ny BfrqI
Aup-mhFdIp dy anykF klfkfrF aqy gfiekF nfl afpxf rfbqf bxfieaf. AuhnF
nUM kYnyzf bulfieaf aqy AuhnF dy ‘sLoa’ krvf ky prvfsI pMjfbIaF dy
rU-b-rU kIqf.
AusnUM ieh sucyq aihsfs hY ik sMgIq vMzIaF nhIN pfAuNdf. ieh qF tuwty
idlF nUM joVn df mfiDam hY.ieh qF pwQr ho cuwky idlF nUM ipGlf dyx
vflI ielfhI qfkq hY. ieho hI kfrn hY ik Aus leI Bfrq aqy pfiksqfn dy
klfkfr, gfiek jF sMgIqkfr iewko mF- jfey Brf hn.hIr dI hyk aqy sfrMgI
dI qfn srhwdF AuWqy lwgI kMzydfr qfr nhIN vyKdI qy hvf vFg hwdF dy
Aurfr-pfr lok mnF ivwc zUMGI AuWqr jFdI hY.AusdI iesy soc dI krfmfq sI
ik jy Aus kol suirMdr kOr,pRkfs LkOr,afsf isMG msqfnf,jgq isMG jwgf jF
gurdfs mfn afpxI sur -sMgq nfl hfjLr huMdy rhy hn qF mihMdI hsn,
gLulfm alI,sLOkq alI,nUr-jhF aqy rysLmF vI Ausdy sMg sfQ ivwc ivcrdy
rhy hn.Ausny dohF pMjfbF ivwc afpxy XqnF rfhIN ‘sFJF df pul’ Ausfrn dI
koisLsL kIqI.
eyh gfiek jF sMgIqkfr kYnyzf ivwc afpxy sLoa krdy,ijnHF df pRbMD
iekbfl mfhl krdf.suxn vfilaF dI rUh iqRpq huMdI qy suxfAux vfilaF nUM
afriQk lfB imldf pr suxvfAux vflf iekbfl mfhl AuWprlIaF dohF iDrF nUM
pihl dy ky afp iPLr ipwCy hI rihMdf. AuhdI iewCf iehnF pRogrfmF ivwcoN
‘vwzIaF kmfeIaF krn’ dI nhIN rhI. Auh ieh kMm ibjLns smJ ky nhIN krdf
irhf sgoN afpxI sLOk- pUrqI leI krdf irhf hY.
Auh kmfl df myjLbfn aqy mihmfn invfjL hY.BfrqI aqy pfiksqfnI pMjfb qoN
jfx vfly klfkfr iekbfl mfhl vwloN afXoijq sLoaF ivwcoN afriQk lfB vI
pRfpq krdy qy keI keI idn , aqy keI jxy qF keI keI mhIny Auhdy Gr
Tihrdy, AuhdI mihmfn-invfjLI df luqPL AuTfAuNdy.
pMjfbI dy kihMdy khfAuNdy gfiek, ijnHF ivwc gurdfs mfn aqy hrBjn mfn
awj isKLrly isqfry bx cuwkyy hn, AuhnF dy jIvn dy suLrUafqI kYrIar
ivwc AuhnF nUM pysL krn aqy sQfpq krn ivwc iekbfl mfhl dI dyx ijLkrXog
hY. gurdfs mfn jdoN gfiekI dy Kyqr ivwc nvF nvF AuWBr irhf sI qF ieh
iekbfl mfhl hI sI ijsny AusnUM kYnyzf ivwc pysL vI kIqf, AuhnUM afpxy
kol vI Tihrfieaf , sLoa vI krvfey, Auhdf aYl:pI vI irkfrz krvfieaf.
ieMj hI hrBjn mfn nUM gfiekI dy Kyqr ivwc AuNgl lf ky qorn vflf vI
iekbfl mfhl hI hY. Aus ny hI hrBjn mfn df sB qoN pihlf aYl:pI ‘iesLk
dy mfmly’ sMn 1985 ivc irkfrz krfieaf.
gwl kI,ijwQy Aus ny nvyN klfkfrF nUM sQfpq krn aqy AuhnF nUM nvIN gqI
aqy idsLf dyx ivwc afpxf Xogdfn pfieaf EQy bhuq sfry sQfipq nfvF nUM
vI ‘pYr Drn leI jLmIn’ idwqI.
ieMj Ausny BfrqI Aup-mhFdIp dy isKrly gfiekF aqy sMgIqkfrF nfl zUMGI
muhwbq df irsLqf kfiem kr ilaf. Auh lMmf smF AuhnF dy sMg-sfQ ivwc
irhf aqy AuhnF dy suBf aqy sLKLsIaq dy anykF Coty- vwzy pwK AusdI
njLroN gujLrdy rhy.AuhnF nfl AusdIaF bhuq KwtIaF -imwTIaF XfdF sMbMiDq
rhIaF.jdoN Auh afpxy XfrF-dosqF nfl iehnF lokF dy suBf aqy ivhfr nfl
juVy vyrvy suxfAuNdf qF suxn vfilaF dy sfhmxy AuhnF klfkfrF dI
sLKLsIaq dy anykF JroKy KuwlH jFdy. Ausdy ieh Xfr Aus nUM iehnF
nyiVEN- qwky lokF bfry kuJ ilKx aqy AuhnF dI sLKLsIaq dy rMg sFBx leI
pRyirq krdy rihMdy. iehnF ivcoN iekbfl rfmUvflIaf aqy gurcrn rfmpurI
qoN ielfvf hor keIaF dy nF ley jf skdy hn.afiKLrkfr 1997 ivwc Ausny
‘surF dy sudfgr’ dy nfm hyTF pusqk rUp ivwc iehnF gfiekF aqy sMgIqkfrF
dy afpxy vwloN ilKy ryKf- icwqr sMkilq kIqy.pusqk rUp ivwc Cpx qoN
pihlF hI mfisk pwqr ‘afrsI’ ivwc jdoN Aus dy kuJ ryKf -icwqr pRkfisLq
hoey qF pMjfbI pfTkF ny iehnF nUM bVI idlcspI nfl piVHaf ,mfixaf aqy
iehnF dI mukq-kMT nfl pRsLMsf kIqI.
iehnF ryKf-icqrF ivc Auh iewk sMjmI,suihrd aqy sMvydnsLIl lyKk vjoN
pysL huMdf hY. AusdI ilKLq dI KLUbI ieh hY ik ies ivwc lPLjLF dI
‘cfqrI’ nhIN huMdI; sgoN AusdI ilKq ivwcoN ‘sfdgI ivwc luikaf suhj’
pRgt huMdf hY. Auh sfzy blvMq gfrgI vrgy vwzy ryKf- icwqr lyKkF vFg
afpxy afp nUM ‘AuWcI QF’ AuWqy rwK ky nhIN vyKdf, sgoN afpxy pfqrF dy
‘sMg- sfQ’ ivwc ivcrn vflf AuhnF df afpxf sMgI- sfQI,jfxkfr aqy hmrfjL
bx ky pysL huMdf hY.Aus df mksd iksy dy nuksF nUM CFtxf aqy AusnUM
Cotf ivKfAuxf vI nhIN. Auh iksy bfry vI ilKidaF nF hI Aulfr sLrDf df
isLkfr huMdf hY aqy nF hI Aulfr inMdk bxdf hY. Auh bVy sihj aqy sMjm
nfl agly dI sLKLsIaq dy ‘icwb’ nUM cUMZI vI vwZ jFdf hY pr ‘pIV’ df
aihsfs vI nhIN hox idMdf.
iehnF ryKf icwqrF rfhIN Ausny pMjfbI vfrqk dI ies ivDf nUM vsqU aqy
pysLkfrI dy dohvF pwKF qoN hI amIr kIqf hY.
AuWqrI amrIkf aqy torFto ivwc mIzIaf aqy aYNtrtynmYNt dy moZIaF ivwcoN
mhwqvpUrn sLKLsIaq iekbfl mfhl nUM ies Kyqr ivwc kMm kridaF awj jdoN
iqMn dhfky bIq cuwky hn qF prdysF ivwc vwsdy pMjfbIaF df ieh PLrjL
bxdf hY ik AuhnF dy mn aqy rUh nUM qskIn dyx vfly ies ‘pMjfb dy puwq’
nUM AusdI ieiqhfsk dyx AuWqy sLfbfsL dyx. myrIaF ieh sqrF iekwly myry
vwloN nhIN sgoN eyQy vwsdy smuwcy pMjfbIaF vwloN iekbfl mfhl dI dyx
nUM vizafAux aqy nqmsqk hox df inrmfx Xqn hn.iekbfl mfhl nUM ijMLdgI
df iewk bhuq hI mhwqvpUrn pVfa qYa krn leI mubfrkbfd vI hY aqy Aus
koloN ieh afs vI hY ik Auh hor idRVHqf aqy lgn nfl afpxy ies kMm ivc
juiwtaf rhygf aqy pMjfbI mnF dI bfq lgfqfr pfAuNdf rhygf.asIN pMjfbI
AusdI pfeI ies bfq df muhwbq Biraf huMgfrf idMdy rhFgy. |