(1937)
suKvMq kOr mfn df jnm srdfr ikÈn isMG dy Gr mfnFvflf iËlHf ÈyÉUpurf (hux
pfiksqfn) ivwc hoieaf. dysL-vMz qoN ipwCoN AuhnF dy pirvfr nUM srhMd nyVy
qlfxIaF ipMz ivc jLmIn alft hoeI. mfqf gujrI kflj PqihgVH sfihb ivc
pVHidaF Aus kflj ivc vwK vwK vkiPLaF smyN ipMRsIpl rhy pMjfbI dy moZI
kQfkfrF sMq isMG syKoN aqy sujfn isMG dy pRBfv aDIn mfn ny sfihq pVHnf aqy
ilKxf sLurU kIqf.pMjfbI ivÈy ivwc AucyrI iswiKaf hfisl kr ky suKvMq kOr
mfn ny koeI nOkrI krn dI QF GrylU kMm kfj nUM pihl idwqI aqy suqMqr lyKx
nUM ikwqy vjoN apxfieaf. BfvyN Ausny ilKxf qF bhuq pihlF sLurU kr idwqf sI
pr Cpxf awsIivaF ivc hI sLurU kIqf. BfvyN sfihq-aflockF ny AusdI khfxI dy
mhwqv nUM bhuqf nf vI gOilaf hovy pr AusdIaF khfxIaF ivcly vMn-suvMny
sMsfr dI XQfrQk aqy suhjfqmk pysLkfrI ny pMjfbI pfTkF df iewk bhuq vwzf
vrg Ausdf pRsMsk bxf idwqf hY. khfxI rcnf qoN ielfvf Ausny nfvl aqy bfl
sfihq dy Kyqr ivwc vI kuJ iËkrXog rcnfvF dI isrjxf kIqI. suKvMq kOr mfn
dIaF khfxIaF dy ivÈy ikrsfxI smfj nfl sMbMiDq huMdy hn. Auh pMjfbI dI ieko
iewk aijhI ivlwKx kQfkfr hY, ijhVI aOrq nUM hornF aOrq lyKkfvF vFg bybws
aqy svY-qrs df iÈkfr nhI ivKfAuNdI. Auh hornF lyiKkfvF vFg aOrq dy duwKF
df kfrn Aus nfl kIqI jFdI mrd dI vDIkI nUM hI nhIN smJdI; sgoN ies nUM
smuwcy afriQk smfijk pRbMD nfl joV ky vyKdI hY. Ausny hry ienklfb qoN
pihlF aqy ipCoN dy pMjfb ivc rihMdy pMjfbI bMdy dI afriQk, smfijk ,
rfjnIqk aqy ivakqIgq pwDr ‘qy bdlx dI pRikiraf nUM klfqmk muhfrq nfl pysL
kIqf hY. Ausny hry-Bry aqy rwjy-puwjy smJy jFdy pMjfb df aijhf vfsqivk
icqr pysL kIqf hY ijs ivc pMjfb pIlf aqy murJfieaf hoieaf idKfeI idMdf hY.
ieh vI suKvMq kOr mfn hI hY ijsny sLihrIkrn aqy msLInIkrn dy pRBfv aDIn
bdl rhy jIvn dIaF bVIaF hI sijMd JfkIaF isrjIaF hn. Auh pRgqIvfdI
XQfrQvfdI rcnf idRÈtI dI DfrnI hY. mfJy dI AuWp bolI, nftkI jugqF dI vrqoN
aqy XQfrQk rMgx vflf kQf rs AusdI khfxI klf dy ivÈyÈ pCfx icMnH-hn. Ausny
lMmI khfxI aqy Coty nfvl dI sPLl rcnf vI kIqI. ies pRsMg ivc AusdIaF
rcnfvF ‘jjLIry’ aqy ‘pYrF hyTly aMigafr’ df ijLkr kIqf jf skdf hY. Ausdy
khfxI sMgRih ies pRkfr hn: BwKVy dy Puwl-1981, qryV-1984, ies dy
bfvjUd-1985, imwtI df moh-1999, cfdr hyTlf bld, mmtIaF-2002mihrUmIaF-2007,
khfxI bfry:
‘ijAUx jogy’ iewk aijhI khfxI hY ijhVI sMkt dy aiq-iBafnk idnF ivwc vI
bMdy nUM izwgxoN bcfAuNdI hY. roNdy plF ivwc vI hwsx dy iCx lwB ky, ieh
khfxI ‘mrn Xog’ hflqF ivwc vI ‘ijAUx jogy’ bMidaF dy hwk ivwc BugqdI hY.
hnyry dI QF cfnx vwl aqy mOq dI QF iËMdgI vwl vyKx df sMkyiqk aqy klfqmk
sunyhf dyx vflI ieh khfxI ‘rcnf ivwc gihry AuWqr rhy pRgqIvfd’ dI Audfhrx
vjoN pyÈ kIqI jf skdI hY.
ivÈvIkrn dI pRikiraf dy qyË hox nfl aqy pUMjI dy psfr nfl, ipCly sflF
ivwc, pRBfv-srUp, pMjfb ivwc vI ÈihrIkrn dI pRikiraf ivwc qyËI afeI hY.
ÈihrF dy ÌYlfE nfl, ÈihrF nyVly ipMzF nUM nvIN ÈihrI vsoN dIaF loVF dI
pUrqI leI ÈihrF ivwc ivc imlf ley jfx nfl AuhnF ipMzF ivwc vwsdy lokF dy
jIvn ivwc ËmInI Drfql `qy vI aqy mfnisk Drfql `qy vI bhuq kuJ Ault-pult ho
irhf hY. ‘ijAUx jogy’ khfxI ivwc Zfh idwqf igaf ipMz, aijhy sYNkVy ipMzF
aqy EQoN dy vsnIkF dI hoxI df pRqIinD gvfh hY. ÈihrIkrn dy psfry ny ipMz
dI ËmIn, Aus nfl juVy kMm-DMdy, jwdI Gr-Gft, ruwK-bUty, pÈU-pMCI aqy
pRikriqk husn dy nfl-nfl ipMz dI smuwcI hoNd nUM hI Kf ilaf hY. pUMjI dI
srdfrI vfly ies pRbMD ivwc ipMz dI ËmIn aqy Aus nfl juVy DMidaF nfloN
tuwty aqy AuWKVy bMidaF nUM ‘Èihr’ CyqI kIqy afpxy aMdr vVn leI ‘rfh’ nhIN
dyNdf. bhuq Gwt lok hn, ijnHF nUM Èihr ivwc cMgf aqy pwkf kMm pRfpq ho
sikaf hY. bhuqy lok kwcy mËdUr dI nOkrI krn leI mjbUr hn. iksfnI df iewk
vwzf ihwsf vI mËdUr bxn dy rfhy qurn aqy afpxIaF jVHF `qy afp hI kuhfVf
mfrn leI mjbUr hY. ipMz ivcly pYsy vfly lok hI Èihr ivwc jf ky sQfipq
hoxgy jF Auh lok ijnHF ny Èihr dy suBfE anusfr afpxy afp nUM anukUl kr
ilaf hY. ijhVy mfnisk-anukUlx dI ies pRikiraf ivwc Zlx qoN ienkfrI hoxgy
AuhnF nUM BMqo vFg iqrÈMkU bxn df duKFq Bugqxf pvygf. purfxf Aus koloN
gvfc igaf hY aqy nvyN nfl juVn qoN Auhdf afpf ienkfrI hY. klyÈ aqy duwK
AuhdI sdIvI hoxI bx igaf hY.
ies pirvrqn ivwc muwK BUimkf inBf rhI sQfpqI df ikrdfr BfvyN bhuqf Ehly
ivwc hY, pr ies Ehly ivwcoN vI ieh scfeI Aujfgr ho hI jFdI hY, ik ‘ipMz dI
qbfhI’ ipwCy vrqmfn sQfipq pRbMD hI iksy nf iksy rUp ivwc kfrjÈIl hY. hfeI
kort aqy suprIm kort vwloN ipMz dy lokF nUM inaF nf imlxf; astyt afiÌs
vfilaF vwloN mwJF nUM Gyr lYxf, AuhnF nUM kuwtxf qy Qyvy BMnxy; rokx vfly
lokF nUM ËÉmI krnf aqy bulzoËr dI ipMz dy ipMzy `qy byKLOÌ dndnfht afm
lokF pRqI sQfpqI dy byikrk rvweIey dy hI sUck hn. hflfq dy ies amoV vyg
nUM bMnH mfrn leI pRBfivq iDrF dy jwQybMdk ivroD dI loV hY, jo khfxI
ivwcoN ÊYrhfËr hY. aijhf jwQybMdk ivroD ikAuNik iËMdgI ivwc vI ÊYrhfËr hY,
ies leI bMdf afpxI hoxI nfl lVn leI iekwlf rih igaf hY. ieho kfrn hY ik
ivakqIgq ivroD qbdIlI dy ies qUÌfn awgy kwK-kfinaF vFg AuWz jfx leI mjbUr
hY. ÌlsrUp bulzoËr dy rUp ivwc lohy df suhfgf ipMz dI ihwk qy iÌrnf insicq
hY.
lyiKkf dI XQfrQ-soJI aqy sMquilq idRÈtI df pRmfx ies gwl qoN vI imldf hY
ik Auh ipMz dy AujfVy nUM vYrfg-Bfv nfl icqrn aqy pIiVq lokF nfl zUMGI
sMvydnf df pRgtfvf krn dy bfvjUd ipMz dy jIvn nUM afdriÈafAux df Xqn nhIN
krdI. sfzy drjfbMdI vfly afriQk-smfijk pRbMD ivwc ipMzF ivwc vI AuprlIaF
iDrF vwloN hyTlIaF iDrF nfl aksr hI vDIkI aqy byiensfÌI huMdI rihMdI hY.
inmn iDrF smirwD iDrF dy Ëulm aqy hfs-ivaMg df inÈfnf bxdIaF hI rihMdIaF
sn. BMqo aqy Ausdy pqI dIaF bwkrIaF gihlU vrgy qkVy lok curf ky aqy mfr ky
Kf jFdy hn. jy hux ipMz dy lokF nUM hfeI kort jF suprIm kort vwloN inaF
nhIN imldf qF ipMz pwDr `qy vI inaF qkVy dy hwk ivwc hI Bugqdf sI. BMqo dy
pqI lwCU nUM pMcfieq vwloN koeI inaF nhIN imldf. BMqo df arD pfglpn aqy
lwCU dI ÉudkÈI ies gwl vwl ieÈfrf krdy hn ik ainafie `qy afDfirq ies
drjybMdI vfly smfj ivwc mfiVaF df jIxf muÈikl hY.
suKvMq kOr mfn nUM pMCIaF dy aflHixaF vFg tuwt ky ibÉr gey ies ipMz df aqy
iesdy ÌlsrUp ivgTq ho jfx vfly BfeIcfry dy ainsicq BivwK df iÌkr hY. Auh
AujfV idwqy ipMz, Ausdy lokF, kuwtIdIaF mwJF, jÉmI ho gey lokF dy nfl nfl
ipMz dI jUh ivcoN AuWz gey morF, jMglI murgy dI mOq, BMqo mihrI dy drd,
Èfmlft dIaF vwZIaF peIaF ikwkrIaF `c ZwTy pey aflHixaF, imwDy icwDy ijhy
botF aqy tuwty aFizaF AuWpr ibjiVaF dI icicaft leI hAukf BrdI hY pr AusdI
XQfrQk idRÈtI hr muÈLikl nUM isr `qy Jwl skx dI pMjfbIaF dI aQfh smrwQf
nUM axgOilaF vI nhIN krdI. pMjfbI suBfE df ieh ivÈyÈ lwCx hY ik Auh aiq
dIaF duKFqk siQqIaF ivwc vI duwK nUM hws ky tflx aqy sihx skx dI smrwQf df
mflk hY. ieh Èfied ies krky vI hovy ik AuWjVnf aqy muV muV vwsxf pMjfbIaF
dI sdIvI ieiqhfsk hoxI rhI hY. khfxI ivwc ipMz dy mlby AuWqy rfqo-rfq
tYNtF df AuWg afAuxf, idn dy cVHfa nfl hI tuwty-Bwjy hfiraF ivwc dflF df
irwJx Dry jfxf dwsdf hY ik ipMz dy lok AuWjV ky muV vwsx dI iqafrI ivwc
juwt gey hn. mOq awgy iËMdgI ny hfr nhIN mMnI. bwicaF df hsfAuxf vqIrf aqy
duwK dIaF GVIaF nUM Kyz ivwc plt dyxf aqy AuhnF vwl vyK ky ipMz dIaF aOrqF
df hwsxf aqy ÉuÈ hoxf dwsdf hY ik ‘iËMdgI dI Kyz’ ivwc keI vfr BfvyN ‘hfr’
hoxI vI insicq huMdI hY aqy Aus leI ‘hfAukf’ Brnf vI scfeI hY pr ieh vI
hkIkq hY ik iËMdgI dI ies Kyz df Enf icr awgy qurnf vI sMBv nhIN ijMnF icr
asIN afpxIaF hfrF nUM hws ky sihx krn df ijgrf pRfpq nhIN kr lYNdy. lyiKkf
ny ‘hfAuky’ aqy ‘hfsy’ df sMquln isrj ky hfr aqy ijwq dy, duwK aqy ÉuÈI
dy, mOq aqy iËMdgI dy pRspr qxfEÈIl irÈqy nUM klfqmk sMquln ivc bMnH ky
nfl pyÈ kIqf hY. khfxI df nF ‘ijAUx jogy’ vI ies swcfeI dI hI inÈfn-dyhI
krdf hY ik mrnfAU hflqF ivwc suwt idwqy jfx dy bfvjUd ieh lok ‘mrn jogy’
nhIN sgoN ‘ijAUx jogy’ hn.
-virafm isMG sMDU
000 000 000 000
sfrf aflf duaflf ruMz muMz ho igaf ey. mor pqf nhIN ikAuyN nhIN
kUkdy……prsoN jMglI murgy dy KMB sfrI sVk `qy iKwlry pey sn……PV PV krdf
vwzI ikwkr duafly PyrIaF lfieaf krdf sI, rfq ikwkr `qy hI rihMdf sI……ikMny
gihry qy cmkIly rMg sn Auhdy! ……svyry sVk `qy KMB iKwlry pey sn. pqf nhIN
iksy iÈkfrI ny……jF iksy ibwlI, kuwqy dy kfbU af igaf sI……Auh afÉrI jMglI
murgf sI jo ies ikwkr qy rihMdf sI.
ies ipMz dy krmF `c Zihxf hI iliKaf sI pr ieQy dy vfsI ipMz Cwzx leI AuWkf
iqafr nhIN sn. Èihr vDdf vDdf aYn ipMz dy nfl af lwgf sI. keI noits af
cuwky sn ipMz KflI krn dy. pr bhuiqaF nUM awgoN koeI BoieM nhIN sI imlI.
keIaF ny zyarIaF bxf rwKIaF sn. kuwJ iewk ny Èihr `c DMdy KolH rwKy sn.
kuwJ bËurgF nUM ipMz nfl moh zfhzf sI……hfeI kort qy iPr suprIm
kort……aÉIrly noits qoN bfad dndnFdf hoieaf bulzoËr ipMz dI iPrnI `qy af
Kloqf sI……ipMz `c ÉlblI mc geI sI. qIvIaF bMdy GrF `coN smfn kwZ-kwZ Bwjx
lwgy, pÈUaF nUM zMzy mfrdy hoey KuwizaF dIaF qfkIaF KolHdy hoey, KMB
PVPVFdIaF ‘kYNa kYNa’ krdIaF murgIaF; ‘mYN mYN’ krdIaF bwkrIaF; trMk,
BFzy, mMjIaF; DrUMhdy, Grkdy, hÌdy, bwcy, buwZy, jvfn; gflHF kwZdy, roNdy
cIkdy dOVdy jf rhy sn……….
“qvHfzf kwK nf rhy vy qvHfzf, qvHfnUM pvy vy ZfeIaF GVIaF dI vy sfnUM
‘jfVn vfilE……….” boldI, bkdI; DRYNh DRYNh bwkrIaF nUM sotf mfrdI, DwkdI;
KuwlHy Jfty, Jwgo Jwg hoeI; kfÜI mF df rUp DfrI BMqo mihrI izwgdI ZihMdI
BwjI jf rhI sI………bVboilaF dI buwZI sfho sfh hoeI afpxI mMjI DrUhI jf rhI
sI…… ‘aVFa aVFa’ krdIaF mwJF muV-muV EQy hI gyVy kwZI jFdIaF. kwcy,
awD-pwky koTy, vwzy-vwzy qUVI dy kuwp, ghIry bulzoËr awgy ieMj AuWz rhy sn
ijvyN koeI vwzf qUÌfn af igaf hovy…….
……aKy PlYt AuWsrngy, vwzy vwzy ÈoarUm bxngy, pwkIaF sVkF bxngIaF. pihlF
kuwJ lokF ny bulzoËr nUM rokx dI koiÈÈ kIqI sI, iPr lVdy JgVdy srkfr nUM
kosdy GrF `coN smfn kwZx lwg pey sn. ZwTdy koTy vyK, iewk dUjy vwl vyK,
iPr mfipaF dy Audfs mUMhF vwl vyKdy aMJfxy cuwp-cfp ijhy lfgy iPrdy
sn…ajIb ijhI awcvI lwgI peI sI AuhnF nUM… mfipaF dy htkx dy bfvjUd Auh
bulzoËr dy mgr ho qury sn ‘ahu vyKo kflU dI izAUVI……Tfh izwgI…….’ iBMdf
cIk ipaf sI.
‘iPwty mUMh qvHfzf vy byÈrmo…….’ krqfro ny iCMdy nUM iJVikaf sI.
‘ahu vyK DIry quhfzI sbHfq……dYVH dYVH Tfh Tfh….’ muMizaF df bdobdI hfsf
inkl igaf sI.
‘vy qvHfnUM KuÈI kfhdI cVH geI sfzf Gr izwgx dI…….’ DIry dI mF nUM guwsf
cVH igaf sI.
muMzy hux kmilaF hfr iewk dUjy qoN awgy dOVdy hoey, agly GrF df smfn
kZfAuNdy, DrUMhdy iPrnI qwk ilafAuNdy muVHko muVHkI hoey pey sn.
sfrI rfq kuwqy roNdy rhy sn, mlby dy ZyrF `qy bYTy ajIb ‘vfjF kwZdy;
roNdIaF ibwlIaF ZwTy ipMz dy cwkr kwZdIaF rhIaF sn……BMqo mihrI dI brVfeI
ijhI afvfË, kdI jfpdf cIkF mfrdI ey, kdI jfpdf roNdI ey……iPr qfVI mfr ky
hf……hf………hf krky athfs krdI hoeI……iewk ÉOPnfk afvfË…….
idn cVHidaF hI Tykydfr af igaf ey afry kuhfVy qy mËdUr lY ky. ipMz dy
ipwpl, bohV qy DrykF vwZx leI. ieh iesy ipMz dy lok ny jo ÈihrI mËdUr bx
gey ny……ies AuWjVy ipMz dy lokF `qy srkfr dI bVI ikrpf ey, kwcIaF nOkrIaF
qy rwK ley gey ny……….
‘vy kwK nhIN jy rihxf, ipwpl nf vwiZE….’ BMqo mihrI bfhvF KVHIaF kr duhfeI
pf rhI ey. iewk imMt leI mËdUr iTTk gey ny.
‘ikAuN kI ho igaf?’ Tykydfr ny roab nfl puwiCaf ey.
iekdm AuhnF iewk dUjy vwl vyiKaf ey………Twk Twk kuhfVy cwl pey ny.
‘qyrI mF…….’ koeI qxy dy cIhVy hox nUM gfhlF kwZ irhf ey.
kihr BrIaF nËrF nfl, kdI asmfn vwl, kdI iewk-dUjy vwl qy kdI Tykydfr vwl
ivMhdy hoey, awtxF BrIaF qlIaF `qy Quwkdy AuhnF nUM sihlfAuNdy, qxy `qy
muV-muV vfr krky muVHkf pUMJdy sfho sfhI ho rhy ny…….
hux Auh pfxI dy GVy duafly ho gey ny. krqfrf kih irhf ey, ‘ahu sI sfzf Gr,
ahu inMm myry pVdfdy ny lfeI sI…dyK lE-kyzf motf qxf ey. ……eys Qwly myrI
mF crKf kwiqaf krdI sI……dfdI atyrn nfl sUq atyiraf krdI sI.’
‘clo vwZo beI…….’ Tykydfr ny hokrf mfiraf ey.
‘qyrI Eey…….’ krqfry ny mUMh hI mUMh `c gfl kwZI ey…….
iBMdr qy ÈIÈU Tfh Tfh krky hws pey ny. AuhnF ny kuhfVy sUq ley ny. purfxy
ipwpl dy qxy nUM……ipwpl bhuq cIhVf ey……krqfr nUM, iBMdr nUM, ÈIÈU nUM, sfh
ciVHaf hoieaf ey.
‘vy jwd-muinafd nhIN rihMdI……nf vwZo vy ipwpl, dyvqf huMdf ey……….’ BMqo
mihrI duhfeI dyNdI lMG geI ey……suixaf ey kmlI ho geI ey, pihlF KUh bMd ho
gey, iÌr hotlF ny mihiraF df kMm bMd krvf idwqf. muMzf hotl `c eI nOkr ho
igaf……hux cMzIgVH rihMdf ey……BMqo EQy nhIN geI, Èfied geI sI pr af geI ey,
Auhdf idl nhIN lwgf EQy…Auh afpxy ipMz vfly kwcy koTy `c hI rihMdI sI, awD
kmlI ijhI, kdI kdI BwTI qfa bihMdI, dfxy BnfAux koeI afAuNdf eI nf……lok
hwsdy, Auh iPr vI bflx JokI jFdI BwTI hyT……keI vyr kVfhI `c kuwjf mfr rhI
huMdI, ijvyN CoilaF dIaF iKwlF kwZ rhI hovy…….
‘hfa vy lwCU afh vyK mwkI ikMnI iKVI ey……!’ Auh ryq CfxI jFdI.
‘qfeI ilaf dfxy `qy cbfa…….’ lMGdy afAuNdy BMqo nUM mÉOl krdy, itckrF
krdy….
Auhdf Gr-vflf lwCU mihrf……bwkrIaF df iewjV sI Auhdf, pihlF ipMz df pfxI
Brdf KUh qoN, iPr iewjV CyV lYNdf… ikwkrF dI JMgI vwl ho qurdf, bwkrIaF,
ikwkrIaF nfl plm plm jFdIaF, murk murk ikwkrIaF dy luMg crdIaF……lwCU mfqf
dIaF BytF Cuh lYNdf qy iPr bygo nfr……koeI zwkx vflf huMdf nf hoVn
vflf…ipMz dI sFJI BON, Èfmlft………keI mwJF dy CyVU vI EQy af jFdy, ikwkrIaF
hyT lMmf lMmf Gfh………. mwJF crdIaF……muMzy ibd ibd ky Gol krdy, kOzI
Kyzdy…iek do jxy vfrI nfl sfrIaF mwJF sMBfl lYNdy…….’
‘ikAuN qfey, buVHf ho igaf, lwlH nf gey’ imrËf gfAuNdy nUM muMzy tFc
krdy……. pr jd Auh dyvI dIaF BytF gfAuNdf qF gfAuNdf gfAuNdf ÈudfeI ho
jFdf, vjd `c nwcx lwgdf, dulwqIaF mfrn lwgdf…….
‘Eie bONigaf, afh qyrIaF sflIaF….’ nfl dI pYlI ivclf jwt AusdIaF bwkrIaF
nUM DRYNh DRYNh kuwtdf, iewjV leI afAuNdf……. lwCU vyKdf, zYNbrIaF ijhIaF
bwkrIaF mimafAuNdIaF hoeIaF Auhdy duafly kwTIaF hox lwgdIaF. iewk iewk dy
mUMh `qy Auh hwQ Pyrdf, sihlfAuNdf, ipafr krdf……vyKdf iksy dI lwq vwZI
huMdI, iksy dy ipMzy `qy twk lwigaf huMdf……Auhdy awQrU plm afAuNdy, AuhdI
iGwgI bwJ jFdI, Gr jFdf qF BMqo bwkrIaF igxdI…iewk bwkrI jF lylf guMm
hoieaf huMdf……muV muV igxdy……igxdy igxdy iPr Buwl jFdy……afpo `c lV
pYNdy…Auh BMqo nUM kuwtdf mfrdf, AuhdI guwq puwtdf, Gr `c kuhrfm mc
jFdf…….
‘qyrf kwK nf rhy vy, gihlU vy qeInUM afvy ZfeIaF GVIaF dI vy, myrI bwkrI
curfAux vfilaf…….’
‘sux lY vy ipMzf, awj curfeI iehny myrI bwkrI, kwlH nUM myrI kuVI nUM hwQ
pfAU, mYN toty nf kr idwqf qF……bixaf iPrdf ey, kuwqf jwt…….’ BMqo hwQ ivwc
bwkrIaF vflf ZFgf leI, gihlU dI ahI qhI PyrI jFdI…….
‘vwZ dAUN ikwkrI dy luMgF vFgUM’ gflHF kwZdI kwZdI Auh dOVHn lwgdI. lwCU
mgry dOVHn lwgdf………. Auh BMqo dy mgr dOVdf gMd bkdf……BMqo hor awgy dOV
jFdI…….
rfqIN gihlU dy Gr mfs irwJdf, pqIlf gVHkdf, qVky dI KuÈbo awDy ipMz ivwc
PYl jFdI. keI GrIN mfs dy kOly vrqdy, Èrfb pI gihlU BMqo dy Gr vwl Bwj
lYNdf…….
‘qyrI Eey, mYN…qyrI DI dI’, Auh gMdIaF gflHF kwZdf, AuhdI DI nUM cukx dy
zrfvy idMdf……BMqo vwZ vwZ AuhnUM pYNdI, lwCU AuhnUM guwqoN PV GVIs aMdr
zwk idMdf…….
svyry Gr jf ky lwCU ipwtdf……jjmfnF dy awgy illkVHIaF kwZdf, roNdf mimaFdf,
pMcfieq juVdI…….
‘nhIN’ ieMj qF grIb df gÜ vwZx vflI gwl hoeI……….’ gihlU df koeI ÈrIk lwCU
leI hfa df nfarf mfrdf.
‘mfeI bfp afh `qy hoeI hwk dI gwl, moqIaF afilE…….’
‘iehdIaF bwkrIaF myrf qorIey df Kyq AujfV geIaF ny……mYN hrjfnf lvFgf…….’
gihlU pfsf sutdf.
‘hF beI, mfqf df Bgq ey……jd BytF gfAuNdy nUM hfl cVH jFdf ey qF iehnUM hoÈ
nhIN rihMdI…….’
‘ieh qF mMinaf, afpxf lwCU Bgq qF pUrf ey…….’
‘prsoN jgrfqy `qy dyiKaf mYN qF, bws puwTf ho ho nwicaf….’
sfry hws pey sn.
‘hF beI lwCU afpxIaF bwkrIaF sFB ky rwiKaf kr…….’ srpMc qxbIh krdf. lwCU
nUM mÈkrIaF krdI pMcfieq inwKV jFdI….
lwCU hr ivafh `qy bwkry vwZdf, mIt bVI rIJ nfl bxfAuNdf, mylI gylI sB
AuNglIaF cwtdy rih jFdy…keI ipMzF `c Auhdy mhF-pRsfd dI DuMm peI hoeI
sI…….
pr hOlI-hOlI Èihr ivcly hotlF ny Auhdf DMdf vI Twp krf idwqf sI.
lwCU dIaF bwkrIaF hOlI-hOlI guafcdIaF hoeIaF sfrIaF hI guafc geIaF sn……iPr
iewk rfq Auhny afpxy afp nUM awDI rfqIN……sfhmxy ikwkr dy tfhx qy tMg ky
Pfhf lY ilaf sI.
++++++++
‘heI Èfvf, Ërf Ëor nfl…….’ Tykydfr ny mËdUrF nUM hwlf ÈyrI idwqI ey…….
‘Èfbf! vwZo beI ikwkrIaF……afh iewk do eI qF rih geIaF ny…….’
inwky inwky PurqIly jfnvr, cIN-cIN krdy hvf `c Ault-bfËIaF lf rhy
hn……ikwkrIaF duafly mMzrf rhy hn, ijnHF nfl AuhnF dy aflHxy tMgy hoey
ny…ivc ivwc nMnHy bot ny, jo cuMJF awzdy qy mItdy zfZy inmfxy lwg rhy
ny…….
‘srdfr jI qrs ijhf afAuNdf ey iehnF bciVaF qy…….’ ÈyrU ny kuhfVf rokidaF
ikhf.
Tykydfr suixaF axsuixaf kr ky prHF cilaf igaf hY…….
‘Dwq! …ieho jI nOkrI dy……jmF jIa mfr……ikhVy jug Blf hoAU…….’ krqfry ny
mwQy `qy afieaf muVHkf pUMiJaf ey.
‘afh dyK ibjVy roNdy……afh dyK kikafht pf rwKI…hy vfKrU, ikhVy kMmy
lfieaf……!’
Èfmlft dIaF vwZIaF peIaF ikwkrIaF `c ZwTy pey aflHxy imwDy icwDy ijhy
bot……ivcy aFzy tuwty hoey AuWpr ibjiVaF dI icicaft.
‘beI gdr ey inrf….’
mwJF leI Gfh lYx afeIaF qIvIaF ivcfrIaF ijhIaF ho ky Kloa geIaF ny……bfbf
lwKf qy cyqU dovyN afpxIaF sotIaF tykdy……ies AuWjVI vwZI Èfmlft vwly vyKdy
kuwby ijhy qurdy ZwTy ipMz vwl ho gey ny…….’
inwky aMJfxy ibjiVaF dy aflHxy 'kwTy kr rhy ny…….
BMqo mihrI iPr af geI ey, Auh afeI hI rihMdI ey……Auh ikqy vI nhIN jFdI…….
‘hfey vy rwbf iehnF df rhy kwK nf vy…….’ Auh tuwty afhlixaF `qy vwZIaF
ikwkrIaF kol bih ijvyN vYx pfx lwg peI ey.
‘mK qfry huxIN qF trwk lY afey ny…….’ iksy Bwjy afAuNdy ny Ébr idwqI ey.
kflU, golU qy mMnHF sB Bwj Bwj ky cIËF trwkF `qy rwK rhy hn……ipMz dy kuwJ
lok AuhnF kol KVHy hn……ËmInF dIaF gwlF kr rhy hn, Bfa puwC rhy hn…… trwk
qurn `qy Auh sfry Audfs ho gey hn, keIaF dIaF awKF vI Clk afeIaF hn.
iBMdf, mihxf qy ibwlU…dUroN hÌy af rhy ny…aKy astyt afiÌs vfilaF ny mwJF
zwk leIaF ny, mfr mfr ky mwJF dy lyvy BMn idwqy……aVFa aVFa krdIaF mwJF
ipCFh nUM BwjdIaF…AuhnF zFgf mfr mfr ky AuhnF dy KuMny BMn idwqy……koeI
swqr awsI mwJF Auh vl ky lY gey ny…… afh vyKo jMgI dy swtF lwgIaF, afh
Ëory dI bFh mroV idwqI……gihlU dy isr `c zFg vwjI ey, hspqfl `c ey……asIN qF
Ébr dyx afey aF ik mr nf jfey……gihlU dI Gr vflI roNdI ipwtdI BwjI jf rhI
ey……buwZy mF-bfp zMgorIaF tykdy pqf nhIN ikwDr nUM ho qury ny……BMqo mihrI,
pqf nhIN ikdHy bwcy nOldI ‘hYa rwbf’ krdI, kmilaF hfr BwjI jf rhI ey…….
kihMdy hux jurmfnf mMgdy pey ny astyt afiÌs vfly. BuwKIaF BfxIaF mwJF,
iqRhfeIaF hI mr jfxgIaF, duwDoN suwk jfxgIaF…muVHko muVHkI hoey, Bwjdy
nwTdy, CyqI CyqI koeI tUMm-Cwlf DrmU bfxIey kol……mUMhoN mMgy sUd `qy rkmF
lY astyt afiÌs vwl ho gey ny………AuhnF dI smJ `c nhIN afAuNdf peI Auh afpxI
BoNieM `c pÈU ikAuN nhIN Cwz skdy……hflI KflI peI ey……aYvyN do cfr koTIaF
hI qF peIaF ny…….
‘ieh qF lihxIaF dIaF dyxIaF……afh dyK lY gihlU, lwCU dI bwkrI Kf igaf
sI……hux ibgfny puwqrF…….’
vf-vroly ijhy df buwlf mlby qoN dI GuMmdf ijhf pwkI sVk pfr kr igaf
ey……jMglI murgy dy gihry cmkIly KMB sVk qoN AuWz ky dUr-dUr qwk PYl gey
ny…….
‘ahu inMm rih geI vwZx vflI.’ Tykydfr ny mËdUrF nUM ikhf ey, `cwlo veI
cwlo…….’
‘hF jI…….’
‘sUq lE kuhfVy iPr…….’
‘cwl beI pVpoiqaf Ërf vwZ KF afpxI jwdI puÈqI inMm…’ ÈIÈU ny krqfry nUM
tFc kIqI ey.
‘bVI motI ey veI…….’
‘kuJ nhIN rihxf eyQy sfbqf….’ kÈmIrf Tfh Tfh hwisaf ey.
‘clo veI CyqI kro…….’ Tykydfr ny kfhl cfVHI ey…….
mËdUrF ny kuhfVy sUq ley ny……afpxIaF qlIaF’ qy Quwkdf vwt Kf ky krqfrf
inMm `qy vfr qy vfr krI jf irhf ey……aMnHf Ëor af igaf ey Auhdy `c iÌMjV
iÌMjV inMm tuwkI jf rhI ey….
mËUr CuwtI kr ky cly gey ny…inwky aMJfxy vwZI hoeI inMm vwl vyK cuwp ijhy
ho gey ny……iPr inwky inwky inMm dy bUty jo inMm Qwly afpy AuWg pey sn…gcx
lwg pey ny…….
‘bIbI, afh vyK inMm dy bUty ikwQy lfeIey?’ pRIqU mF koloN puwC irhf ey.
‘hfa, hfey afpxf qF ivhVf eI hY nhIN…….’ pRIqU ieh soc ky hYrfn ijhf rih
igaf ey.
amrU dI buVHI afpxy Gr dy Auqly mlby `qy bYTI vYx pf rhI ey…prHF kuwqf ro
irhf ey….
iewk kuwqI dy kqUry mlby hyT dwb ky mr gey hn. hux qF kuwqy AuhnF nUM
DrUhI iPrdy hn……asmfn `c igrJF iPr rhIaF hn……iewk cUhf twp ky mlby hyT Cup
igaf ey…….
gihlU dI dfdI vI amrU dI buVHI kol af bYTI ey. dovyN slfrIaF nfl mwQy ZwkI
roxI ijhI afvfË ivwc kuwJ buV buV krI jf rhIaF ny……rfq Kvry iksy pwkI KfDI
vI nhIN……qIvIaF aMJfxy sB afpo afpxy GrF dy mlibaF `coN kuwJ lwB rhy
hn……koeI inwkI ijhI cIË lwBx `qy vI aMJfxy Bwj ky mfvF kol phuMc ky ÉuÈI
ÉuÈI Auh cIË ivKfAuNdy hn….
rfqo rfq ipMz dI iÌrnI duafly tYNt AuWg afey hn……tuwty Bwjy hfiraF nUM
joV, gohy DuaFK qIvIaF ny vltohIaF `c dflF rwK idwqIaF hn……kol bYTy Audfs
mrd bftIaF `c grm grm cfh suVHk rhy hn…….
aMJfixaF ny iewk avfrf Koqf PVH ilaFdf ey, AuhdI pUC nfl iewk tuwtf hoieaf
pIpf bMnH idwqf ey…….
ipMz dy kuwJ lok hspqfl gihlU df pqf lYx gey sn huxy muVy hn……cuwp aqy
Audfs hn….
‘dyK lE keI idnF qoN kuwqy roNdy sn……sfD dI itwbI `qy….’ aMbo, kfro, bIbo
qy bMqI mlby `qy bYTIaF hAuky ijhy BrdIaF…afpo `c gwlF kr rhIaF hn.
‘……iewk idn mYN awDI rfq jfgI. PrvfhI `qy AuWlU ipaf boly…….’
‘ieh ÈYaF qF AujfV BlfdIaF ny BfeI…….’
jIqo qy rfxoN ikqoN ibwlI dy blUMgVy lY afeIaF…hflIN awKF vI nhIN KohlIaF
AuhnF…….
‘lAu afh ikwQoN lY afeIaF…….’
‘iehnF dI mF mr geI ey ivcfrI.’
‘hfieaf! mMYN mr geI…….’ BMqI df mUMh qrs nfl mom ho igaf ey……. rfxo afpxI
mF koloN kOlI `c duwD puaf ky ilafeI ey, hux rUMa dy PMBy nfl blUMgiVaF dy
mUMh `c duwD coa rhI ey…….
muMzy Koqy nUM sotI mfr mfr dOVfa rhy ny……pIpf KV KV vwj irhf ey, muMzy
ihV ihV hws rhy ny…….
‘nIN vyK ijvyN ivafh ricaf hovy.’
‘nI afho dyK qF sfzy aflf kflU ikvyN Bwjf iÌrdf…….’
‘prsoN dy skUl ikhVf gey ny…….’
‘hy ahu vyKo……kflU Koqy `qy cVH beITf jy…….’
‘nI pUCl vwl mUMh krky…….’
‘iPwty mUMh qvHfzf!’ sfrIaF Tfh Tfh hws peIaF ny.
‘vy mUMh vI kflf kr idE vy iehdf…….’ aMbo ny AuWcI dyxI ikhf ey.
cfh pINdy bMidaF dy hwQoN cfh vflIaF bftIaF Cutk geIaF ny…… qIvIaF hws hws
dUhrIaF ho rhIaF ny……hoa hwlf krdy, hwsdy BuVkdy, qfVIaF mfrdy muMzy Koqy
dy mgr ho ley ny…….
-0-
|